„Hitlerowskie i sowieckie zbrodnie na Ziemi Działdowskiej 1939-1945” – konferencja historyczna w Muzeum Pogranicza 

Muzeum Pogranicza w Działdowie oraz Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość zorganizowali konferencję historyczną „Hitlerowskie i sowieckie zbrodnie na Ziemi Działdowskiej 1939-1945”, która odbyła się 12 czerwca w sali zamkowej. Mieliśmy okazję wysłuchać pięciu historycznych wykładów.

Gości przywitał dyrektor Muzeum Pogranicza Patryk Kozłowski, a konferencję prowadził i przedstawiał prelegentów muzealnik Artur Barcikowski.

Dr Tomasz Ceran z Instytutu Pamięci Narodowej wystąpił z wykładem „Rafał Lemkin i pojęcia ludobójstwa a okupacja niemiecka Polski”. Przedstawił on sylwetkę Rafała Lemkina, jako twórcy pojęcia ludobójstwa, określającego masowe zabijanie lub eksterminację grup ludzkich, przyjęte w prawie międzynarodowym po II wojnie światowej, ale nie tylko. Ludobójstwo to nie tylko eksterminacja fizyczna, to także spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy, rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie ich całkowite lub częściowe zniszczenie fizyczne, stosowanie środków, mających na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy, niszczenie tradycji, wiary, propagowanie zachowań patologicznych.

Z wykładem „Błogosławiona siostra Maria Teresa Kowalska, klaryska kapucynka, męczennica KL Soldau” wystąpił dr Jakub Kowalski (Biblioteka UKSW). Przedstawił on sylwetkę Błogosławionej i jej męczeńską drogę do świętości. Wykład opatrzony był archiwalnymi dokumentami, m.in. zdjęciami sióstr zakonnych i klasztoru, szkicami celi KL Soldau w której przebywały zakonnice, zobaczyliśmy także osobisty notatnik Marii Teresy. Wśród 36. osobowej grupy kapucynek zabranych przez Niemców 2 kwietnia 1941 roku z klasztoru w Przasnyszu była 38. letnia Mieczysława Kowalska, dla której podróż do Działdowa okazać się miała ostatnią w jej życiu. Siostra Maria Teresa od młodych lat chorowała na gruźlicę. Kiedy jej czas był już policzony, prosiła siostry, aby modlić się za jej duszę i obiecywała, że będzie przed Bogiem pamiętać o nich. Zapewniała, że jak umrze, to niedługo wypuszczą je z więzienia, że wyprosi u Jezusa wolność dla sióstr. I tak tez się stało. Siostra Maria Teresa marła 25 lipca 1941 r. w głównym budynku obozu, w celi nr 31. Miejsce pochówku Marii Teresy Kowalskiej nie jest znane, ciało wrzucono prawdopodobnie wraz z innymi ofiarami do bezimiennego dołu w pobliskim lesie. Dlatego też poszukiwani są krewni, aby na podstawie kodu genetycznego ustalić jej prochy i móc godnie pochować Błogołswioną. Siostra Maria Teresa od Dzieciątka Jezus została beatyfikowana 13 czerwca 1999 r., przez papieża Jana Pawła II w Warszawie, będąc w gronie 108 Błogosławionych Męczenników II wojny światowej.

Wykład „Śmierć w cieniu lasu: likwidacja KL Soldau i tragedia Starych Jabłonek” wygłosił Hubert Dęby z Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Przasnyskiej. Przed likwidacją KL Soldau 17 stycznia 1945 r. wyruszył z działdowskiego obozu Marsz śmierci. Przy szalejącej zadymce śnieżnej ludzie byli pędzeni przez Niemców na północ. Długi na około 2 km szereg więźniów przeszedł przez Ostródę, Stare Jabłonki i doszedł do Zawad Małych. Wyzwolenia doczekali tylko nieliczni. Właśnie w Starych Jabłonkach 120 więźniów Niemcy przetrzymali w stodole, mówiąc im, że teraz nie będą więźniami a pracownikami. Tak się jednak nie stało. Zostali rozstrzelani.

Natomiast wykład „Męczeńska śmierć biskupa Leona Wetmańskiego w niemieckim obozie Soldau” wygłosił Andrzej Rutecki (Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość). „Jeżelibyś, Boże Miłosierny i Dobry, dał mi łaskę, którą nazywają śmiercią męczeńską, przyjmij ją głównie za tych, którzy by mi ją zadawali, aby i oni Ciebie, Boże Dobry i Miłosierny, całym sercem kochali”. Te słowa testamentu biskupa z Płocka dopełniły się 10 października 1941 r. w obozie KL Soldau. Św. Jan Paweł II ogłosił biskupa Leona Wetmańskiego Błogosławionym wraz z abp. Antonim Julianem Nowowiejskim, siostrą Marią Teresą klaryską kapucykną i innymi Męczennikami II wojny światowej. Śmierć biskupa Leona Wetmańskiego, męczennika i patrona Działdowa, skłania do głębokiej refleksji nad jego osobą. Biskup Leon, internowany w Słupnie, a następnie przewieziony do KL Soldau „mimo najtrudniejszych chwil politycznych dla Polski, nie załamał się ani na chwilę. Zawsze powtarzał, że prawda i dobro muszą zwyciężyć ”.

”Masowe deportacje ludności polskiej w 1945 r. z terenu powiatu starogardzkiego do ZSRS w świetle materiałów śledczych OKŚZpNP w Gdańsku i Bydgoszczy” to tytuł wykładu, który wygłosił Krzysztof Filip (Instytut Dziedzictwa Solidarności w Gdańsku. Pomorskie Towarzystwa Genealogiczne). W wykładzie poruszane były przymusowe, masowe deportacje Polaków w głąb ZSRS, i ten szlak wiódł przez obóz NKWD w Działdowie.

(Na zdjęciu głównym jeden z prelegentów przemawia przez mikrofon podczas konferencji „Hitlerowskie i sowieckie zbrodnie na Ziemi Działdowskiej 1939-1945”, która odbyła się w Muzeum Pogranicza)

(Galeria zawiera 24 zdjęcia, na których widać osoby przemawiające przez mikrofon oraz publiczność zgromadzoną podczas konferencji)